Ta biết NSAIDs là những thuốc giảm đau chống viêm mạnh được sử dụng rộng rãi. Thuốc tác dụng bằng cách ức chế các xyclooxygenaza (COX). Từ đó ức chế chuyển hóa acid arachidonic thành các chất tiền viêm như prostaglandin, prostacyclin và thromboxan. Câu chuyện ở đây là:
1. NSAIDs nổi tiếng với tác dụng phụ lên dạ dày với cơ chế ức chế tổng hợp prostaglandin E2 dẫn tới giảm tưới máu dạ dày, giảm tiết chất nhầy bảo vệ, giảm tiết bicarbonat, ức chế quá trình lành vết thương dẫn tới viêm loét hay xuất huyết dạ dày. Vấn đề là các bệnh nhân tim mạch thường phải sử dụng các thuốc chống đông máu hoặc thuốc kháng kết tập tiểu cầu. Sự kết hợp thuốc chống đông và NSAIDs làm tăng cao nguy cơ chảy máu tiêu hóa. Chảy máu tiêu hóa trên các bệnh nhân dùng chống đông không chỉ nặng nề mà còn khiến bệnh nhân phải đối mặt với nguy cơ xuất hiện các biến cố tim mạch vì bệnh nhân thường phải ngừng thuốc chống đông máu trong một thời gian nhất định để điều trị tình trạng chảy máu.
2. NSAIDs còn gây giữ muối, giữ nước, giảm tác dụng của thuốc lợi tiểu bởi NSAIDs gây ra giảm tưới máu thận (có thể dẫn tới tổn thương thận cấp), tăng tái hấp thu Cl- (kèm theo Na+) dẫn tới giữ muối nước và tăng huyết áp (Hình 1). Cơ chế này có thể dẫn tới quá tải dịch và khởi phát suy tim cấp, nhất là trên bệnh nhân có sẵn nền suy tim.
3. Aspirin liều thấp là một NSAID phổ biến được sử dụng rất phổ biến trong tim mạch với vai trò ức chế kết tập tiểu cầu. Nhưng các NSAID khác cũng liên kết với COX-1, cùng vị trí tác dụng của aspirin. Khác với aspirin, các loại NSAID khác liên kết COX-1 theo cách có thể đảo ngược dẫn tới không có tác dụng kháng tiểu cầu bền vững. Nếu aspirin được sử dụng sau NSAIDs, vị trí COX-1 sẽ bị NSAIDs chiếm chỗ. Và bởi thời gian bán hủy trong huyết tương của aspirin (Acetylsalicylic acid) chỉ là 20 -30 phút nên thuốc sẽ bị đào thải trước khi có cơ hội gắn vào thụ thể để phát sinh tác dụng (Hình 2).
4. Các NSAID ức chế COX- 2 chọn lọc dẫn đến ức chế sản xuất prostacyclin nhưng không làm giảm sản xuất thromboxan A2 (vì không hoặc ít tác dụng lên COX-1). Điều này dẫn tới mất cân bằng prostacyclin-thromboxan. Prostacyclin có tác dụng đối ngược với thromboxan, cụ thể là: Prostacyclin ức chế kết tập tiếu cầu và giãn mạch. Sự mất cân bằng này dẫn tới tăng kết tập tiểu cầu. Hậu quả của nó tất nhiên là tăng nguy cơ phát sinh huyết khối. Đó là lý do các NSAID không chọn lọc có xu hướng an toàn tim mạch tốt hơn các Coxib (chọn lọc COX-2), đổi lại, tác dụng phụ trên dạ dày lại nhiều hơn.