Rối loạn chức năng tim mạch thường xuất hiện ở bệnh nhân COPD và liên quan đến:
• Rối loạn khí máu mạn tính và cấp tính
• Tăng bơm động phế nang (dynamic hyperinflation - DH) và tăng hậu gánh thất phải
• Bệnh tim mạn tính tiềm ẩn
Vì phổi, tim và tuần hoàn phổi nằm trong cùng một 'khoang' - (khẩu quyết kiếm hiệp - tương tác tim phổi: cái bơm hoạt động trong 1 cái bơm); sự thay đổi áp suất trong màng phổi ảnh hưởng đáng kể đến chức năng tim.
Tăng bơm động phế nang nghiêm trọng có liên quan đến việc tăng tỷ lệ tử vong do tim mạch và DH có khả năng làm suy yếu chức năng tim bằng cách làm suy giảm khả năng đổ đầy thất trái (LV) và tăng sức cản mạch máu phổi.
Sự thay đổi áp suất trong lồng ngực tăng lên trong quá trình hô hấp chủ động (hít vào và thở ra) ở những bệnh nhân thở tự nhiên hoặc thở máy ở chế độ hỗ trợ có thể gây rối loạn chức năng tim mạch thông qua các cơ chế khác nhau liên quan đến những thay đổi về tiền tải và hậu tải của cả hai tâm thất.
Nỗ lực hít vào mạnh mẽ của bệnh nhân AECOPD chống lại đường thở bị tắc nghẽn làm tăng lượng máu đổ vào tim phải và kết hợp với tăng hậu tải thất phải, có thể gây ra sự dịch chuyển sang trái ở vách liên thất (sự tương tác hai thất), dẫn đến giảm độ đàn hồi tâm trương của tâm thất trái - gây suy tim tâm trương cấp - suy tim này rất nhạy cảm với thể tích.
Trong khi đó, áp lực âm trong lồng ngực trong khi hít vào làm tăng hậu tải thất trái và có thể gây giảm thể tích nhát bóp. Những sự kiện này có thể liên quan đến sự gia tăng đáng kể áp lực thất trái cuối tâm trương và có thể là yếu tố thúc đẩy phù phổi do tim (làm BNP tăng lên dăm ba ngàn; nhưng rõ ràng là kiểm soát ổn định AECOPD thì phù phổi này sẽ giảm).
Tải cơ học tăng lên do tăng bơm khí (hyperinflation hay air trapping) có thể dẫn đến tăng hậu tải thất trái. Giảm hồi lưu tĩnh mạch, thể tích thất phải và trái, và thể tích nhát bóp là hậu quả bổ sung của sự thay đổi chênh lệch áp suất trong lồng ngực.
Cuối cùng, co cơ thở ra, thường được quan sát thấy ở những bệnh nhân bị đợt cấp COPD, làm tăng áp lực ổ bụng và khi có tình trạng giảm thể tích máu (mấy ngày mệt mỏi khó thở có ăn uống được gì đâu nè.... huhu), có thể làm xẹp tĩnh mạch chủ dưới trong khi thở ra, làm giảm hồi lưu tĩnh mạch.
Ở những bệnh nhân thở máy theo chế độ kiểm soát, áp lực trong ngực tăng dẫn đến những tác động huyết động học sâu sắc hơn, do cả sự giảm hồi lưu tĩnh mạch và sau đó là tiền tải của cả hai tâm thất, sự gia tăng sức cản mạch máu phổi và sau đó là hậu tải của tâm thất phải. Hạ huyết áp là tác động chủ yếu hơn của việc giảm tiền tải và có thể nặng thêm bởi tình trạng giảm thể tích máu và giãn mạch do thuốc an thần.
Lưu ý
Khoảng 20 - 30% bệnh nhân mắc COPD ổn định có bệnh tim mãn tính đi kèm (hút thuốc lá mấy chục gói năm; bonus thêm tiểu đường típ 2 nữa là bao có; đặc biệt là suy tâm trương).
Lưu ý
Những bệnh nhân được an thần và mất nước có độ tuân thủ hệ hô hấp cao có nguy cơ cao bị suy tim mạch khi thở máy áp lực dương do áp lực trong ngực cao và chỉ số truyền cao.
Lưu ý
Luôn cân nhắc tình trạng tăng bơm khí phế nang ở bệnh nhân thở máy có hạ huyết áp, đặc biệt là nếu có bệnh phổi tắc nghẽn. Nếu bạn nghi ngờ tình trạng tăng khí ở bệnh nhân thở máy, hãy ngắt máy thở trong thời gian ngắn và tình trạng hạ huyết áp có thể sẽ nhanh chóng được cải thiện.
(Nguồn: Theo MURRAY và ESICM)