1. Nsaids và tác dụng phụ trên đường tiêu hóa trên (GI):
Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) là một trong những loại thuốc được kê đơn rộng rãi nhất trên thế giới. Lợi ích chính của chúng bắt nguồn từ tác dụng chống viêm và giảm đau của chúng, nhưng việc sử dụng NSAID không phải là vô hại vì chúng chủ yếu làm tăng nguy cơ mắc bệnh đường tiêu hóa (GI) và các biến chứng tim mạch so với người dùng không dùng NSAID. NSAID làm tổn thương đường tiêu hóa trên và dưới bằng cách ức chế COX I, là 1 enzym tham gia vào quá trình tạo ra các prostaglandin bảo vệ niêm mạc dạ dày và hỗ trợ đông máu do đó gây tổn thương tại chỗ cho niêm mạc đường tiêu hóa. Nguy cơ biến chứng GI trên thay đổi, tùy thuộc vào sự hiện diện của một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ. Trong số đó, ba yếu tố nguy cơ chính là tiền sử loét dạ dày là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất, sau đó là tuổi tác và sử dụng đồng thời aspirin là những yếu tố phổ biến nhất. Những người có nguy cơ này nên được xem xét thay thế cho liệu pháp NSAID và thay đổi các yếu tố nguy cơ. Nếu cần điều trị bằng NSAID, bệnh nhân có nguy cơ sẽ cần các chiến lược phòng ngừa bao gồm điều trị đồng thời NSAID với thuốc tiêu hóa (PPI hoặc misoprostol) hoặc kê đơn thuốc ức chế chọn lọc COX-2 [2].
2. Dự phòng PPI cho đối tượng sử dụng thuốc giảm đau Nsaids
Để hạn chế các phản ứng có hại của thuốc, đặc biệt trên hệ tiêu hóa, NSAID nên được sử dụng ở liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất, đặc biệt người cao tuổi. Thực tế, ở người trên 65 tuổi, các phản ứng có hại của thuốc thường gặp hơn và nghiêm trọng hơn.
Bảng 1. Bệnh nhân có gia tăng nguy cơ độc tính đường tiêu hóa với NSAIDs |
Nguy cơ cao
|
Nguy cơ trung bình (1 – 2 yếu tố nguy cơ dưới đây)
|
Nguy cơ thấp
|
Bảng 2. Tóm tắt khuyến cáo phòng biến chứng loét liên quan đến NSAIDs | |||
| Nguy cơ trên đường tiêu hóa | ||
| Thấp | Trung bình | Cao |
Nguy cơ tim mạch thấp | NSAID đơn độc (liều thấp nhất NSAID có hiệu quả) | NSAID + PPI/misoprostol | Phác đồ thay thế nếu có thể hoặc ức chế COX-2 + PPI/misoprostol |
Nguy cơ tim mạch cao (yêu cầu aspirin liều thấp) | Naproxen + PPI/misoprostol | Naproxen + PPI/misoprostol | Tránh cả NSAIDs và ức chế COX-2. Sử dụng phác đồ thay thế |
Bệnh nhân có nguy cơ cao (ví dụ, tiền sử loét trước đó hoặc kết hợp nhiều yếu tố rủi ro GI) thì việc chống chỉ định là hết sức cần thiết, hoặc lựa chọ ức chế COX-2 có kết hợp dự phòng bằng misoprostol hoặc PPI liều cao.
Bệnh nhân có nguy cơ vừa phải có thể được điều trị thuốc ức chế COX-2 đơn độc hoặc với NSAID không chọn lọc phối hợp với misoprostol hoặc PPI.
Bệnh nhân có nguy cơ thấp, nghĩa là không có yếu tố rủi ro, có thể được điều trị với NSAID không chọn lọc.
Bệnh nhân có sử dụng thuốc chống đông, kể cả dùng aspirin liều thấp nếu cần thiết thì sử dụng với naproxen kết hợp misoprostol hoặc PPI.
Bệnh nhân có nguy cơ đường tiêu hóa và nguy cơ tim mạch cao nên tránh sử dụng NSAID hoặc ức chế COX -2. Nên lựa chọn liệu pháp thay thế.
Theo quy định Thông tư 20/2022/TT-BYT điều kiện thanh toán các thuốc hóa dược, sinh phẩm cho người tham gia BHYT có quy định chỉ định nhóm thuốc PPI như sau:
Tên hoạt chất | Đường dùng, dạng dùng | Quy định thanh toán theo thông tư 30 |
Omeprazol | Tiêm | Quỹ bảo hiểm y tế thanh toán theo chỉ định trong tờ hướng dẫn sử dụng thuốc kèm theo hồ sơ đăng ký thuốc đã được cấp phép và chỉ định dự phòng loét dạ dày tá tràng, xuất huyết tiêu hóa tại dạ dày, tá tràng do stress ở bệnh nhân hồi sức tích cực. |
Uống | ||
Esomeprazol | Tiêm | |
Uống | ||
Pantoprazol | Tiêm | |
Uống | ||
Rabeprazol | Tiêm | |
Uống |
Tài liệu tham khảo
1. Cảnh giác dược
2. Sostres C, et al. Adverse efects of non-steroidal anti-infammatory drugs (NSAIDs, aspirin, andcoxibs) on upper gastrointestinal tract. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2010;24:121-13
3. Scheiman JM. The use of proton pump inhibitors in treating and preventing NSAID-induced mucosal damage. Arthritis Res Ther. 2013;15(3):S5. [PMC free article] [PubMed] .
4. Sostres C, et al. Adverse effects of non-steroidal anti-infammatory drugs (NSAIDs, aspirin, andcoxibs) on upper gastrointestinal tract. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2010;24:121-13
5. ACG Clinical Guideline: Prevention of NSAID-Related Ulcer Complications