Hiệp hội Nghiên cứu Bệnh gan Hoa Kỳ (American Association for the Study of Liver Diseases – AASLD) đã công bố hướng dẫn kiểm soát bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu phiên bản cập nhật năm 2023. Đội ngũ Docquity hân hạnh giới thiệu với quý vị đồng nghiệp bản lược dịch những điểm quan trọng trong hướng dẫn, từ các yếu tố nguy cơ, chẩn đoán, điều trị cho đến đánh giá theo dõi điều trị.
ĐỊNH NGHĨA
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu bao gồm bệnh ở tất cả các mức độ và giai đoạn ở người không uống rượu hoặc uống ít rượu (< 20 g/ngày đối với phụ nữ và < 30 g/ngày đối với nam giới) có ≥ 5% tế bào hepatocyte bị nhiễm mỡ hạt to (macrovesicular steatosis) mà không xác định được nguyên nhân khác có thể gây ra tình trạng này. Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu bao gồm gan nhiễm mỡ không do rượu, được đặc trưng bởi tình trạng gan nhiễm mỡ hạt to có thể đi kèm với viêm nhẹ, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu – được đặc trưng bởi sự hiện diện của viêm và tổn thương mức độ tế bào, kèm theo hoặc không kèm theo xơ hóa, và cuối cùng là xơ gan – được đặc trưng bởi các dải vách xơ dẫn đến sự hình thành nốt xơ, ở giai đoạn này, những đặc điểm của viêm gan nhiễm mỡ không do rượu có thể không còn có thể đánh giá đầy đủ qua sinh thiết.
MỐI LIÊN HỆ GIỮA GIAI ĐOẠN BỆNH VÀ CÁC BIẾN CỐ CÓ HẠI
Nguyên nhân tử vong thường gặp nhất ở bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu bao gồm các bệnh tim mạch, các bệnh ác tính không liên quan đến gan và các bệnh trên gan.
BỆNH MẮC KÈM LIÊN QUAN ĐẾN BỆNH GAN NHIỄM MỠ KHÔNG DO RƯỢU
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu thường liên quan đến và thường xảy ra trước các bất thường về mặt chuyển hóa (đề kháng insulin, rối loạn lipid máu, béo phì trung tâm và đái tháo đường. Có nhiều bất thường về mặt chuyển hóa làm tăng nguy cơ tiến triển mô học của bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và tử vong do mọi nguyên nhân. Mối liên hệ giữa bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu với các bệnh chuyển hóa có thể phản ánh mối liên hệ 2 chiều giữa gan và các cơ quan chuyển hóa khác (chẳng hạn như tụy, mô mỡ, cơ) thông qua việc tiết hepatokine, điều hóa chuyển hóa acid béo, điều hòa hoạt động của insulin, điều hòa chuyển hóa glucose, adipokine và myokine.
ĐÁNH GIÁ SƠ BỘ BỆNH NHÂN MẮC BỆNH GAN NHIỄM MỠ KHÔNG DO RƯỢU
Đánh giá sơ bộ bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu nên bao gồm sàng lọc các bệnh chuyển hóa đồng mắc, đánh giá thói quen uống rượu, loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây bệnh gan, thăm khám lâm sàng để xác định dấu hiệu đề kháng insulin và bệnh gan tiến triển (bảng 1). Một số thuốc điều trị cũng có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ hoặc viêm gan nhiễm mỡ hoặc kịch phát bệnh ở bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Các thuốc điều trị này bao gồm amiodarone, 5-FU, irinotecan, tamoxifen, methotrexate, corticosteroid.
Bảng 1. Đánh giá sơ bộ bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
Vai trò của uống rượu/bia
CÁC BỆNH NỘI TIẾT LIÊN QUAN
Bên cạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu với béo phì và các yếu tố nguy cơ chuyển hóa khác, tỷ lệ cao bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu được báo cáo ở nhóm bệnh nhân mắc các bệnh suy giáp, suy giảm chức năng sinh dục, thiếu hụt hormone tăng trưởng và hội chứng buồng trứng đa nang.
BỆNH NHÂN NÀO NÊN ĐƯỢC SÀNG LỌC XƠ HÓA GAN?
Sàng lọc nhắm đích những bệnh nhân có nguy cơ cao cho bệnh gan tiến triển đươck khuyến nghị để xác định và kiểm soát bệnh nhân bị xơ hóa đáng kể về mặt lâm sàng. Sàng lọc những bệnh nhân có nguy cơ cao, chẳng hạn như đái tháo đường type 2, béo phì với biến chứng chuyển hóa, tiền sử gia đình có người suy gan hoặc uống nhiều rượu.
Bảng 2. Tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu có xơ hóa tiến triển ở một số nhóm bệnh nhân
Ở đa số bệnh nhân, bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu thường không có triệu chứng hoặc có triệu chứng không rõ ràng, do vậy, bệnh nhân thường không được chẩn đoán. Tỷ lệ lưu hành bệnh tiến triển thường thấp hơn ở trung tâm chăm sóc ban đầu so với bệnh viện chuyên khoa gan. Do vậy, cách kiểm soát đánh giá bệnh nhân cũng tùy thuộc vào bối cảnh (hình 1).
Hình 1. Đánh giá bệnh nhân có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
DẤU CHỈ SINH HỌC/XÉT NGHIỆM KHÔNG XÂM LẤN TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ ĐÁNH GIÁ
Bảng 3. Các thông số cho các xét nghiệm không xâm lấn đánh giá bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
ĐIỀU TRỊ
Chế độ ăn lành mạnh và tập thể dục thường xuyên là nền tảng của biện pháp điều trị dành cho đa số bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Ngay cả khi giảm cân không cần thiết, thì vieecjc ải thiện thành phần bữa ăn và tăng cường vận động cũng được khuyến nghị để tăng cường sức khỏe tim mạch và sức khỏe chuyển hóa. Để tối ưu hóa điều trị những bệnh lý chuyển hóa mắc kèm liên quan, xây dựng một đội ngũ chăm sóc liên ngành là cần thiết để kiểm soát bệnh. Một số thuốc điều trị đã được chấp thuận để điều trị các bệnh đồng mắc (chẳng hạn như đái tháo đường type 2, béo phì) đã được nghiên cứu trên bệnh nhân mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu có thể làm giảm chức anwng gan hoặc tình trạng nhiễm mỡ hoặc cải thiện mô học gan (bảng 4).
Bảng 4. Tác động tiềm tàng của các thuốc điều trị trên bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu
DẤU CHỈ SINH HỌC CHO ĐÁP ỨNG ĐIỀU TRỊ
NGUỒN
- Rinella ME, Neuschwander-Tetri BA, Siddiqui MS, Abdelmalek MF, Caldwell S, Barb D, Kleiner DE, Loomba R. AASLD Practice Guidance on the clinical assessment and management of nonalcoholic fatty liver disease. Hepatology. 2023 May 1;77(5):1797-1835. doi: 10.1097/HEP.0000000000000323.
Cuộc đời thì ngắn, mà nghề thì miên man; cơn bệnh phập phù; kinh nghiệm hiểm nguy, còn quyết định thì thật khó. Người thầy thuốc không phải chỉ chuẩn bị để tự mình làm đúng, mà còn khiến cho bệnh nhân, người đi theo và các yếu tố xung quanh hợp tác hài hòa.
Tham gia Group Telegram và Zalo cùng chúng tôi để nhận thông báo mới nhất cũng như giao lưu - chia sẻ nhé
